Το τι ακούγεται περί ΑΟΖ τον τελευταίο καιρό από δημοσιογράφους, πολιτικούς και απλούς καφενόβιους πολίτες ξεπερνά κάθε όριο μπουρδολογίας.
Θα προσπαθήσω να ξεκαθαρίσω κάποια πράγματα και να θέσω καίρια ζητήματα:
1. Τι είναι ΑΟΖ?
ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη ή Exclusive Economic Zone EEZ) είναι η περιοχή που ξεκινά από την ακτογραμμή ενός κράτους και εκτείνεται ως 200 ναυτικά μίλια από αυτή. Μέσα στην περιοχή αυτή το κράτος έχει αποκλειστικό δικαίωμα διαχείρισης, έρευνας και εκμετάλλευσης των κάθε λογής θαλάσσιων πλουτοπαραγωγικών πηγών, από τα αλιευτικά αποθέματα ως και τυχόν υποθαλάσσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Ακριβή ορισμό και δικαιώματα μπορεί κάποιος να δει εδώ. Φυσικά δύο κράτη όπως η ελλάδα και η Τουρκία που τα χωρίζει θάλασσα με εύρος μικρότερο των 200 + 200 = 400 ν.μ καθορίζουν την ΑΟΖ στη μέση ισαπέχουσα γραμμή.
2. Ποιά είναι η νομική θεμελίωση της ΑΟΖ και ποιά η διεθνής αποδοχή της?
Η ΑΟΖ ορίστηκε στην Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ (United Nations Convention on the Law of the Sea - UNCLOS) του 1982. Η UNCLOS συγκέντρωσε, κωδικοποίησε και επέκτεινε το μέχρι τότε διεθνές θαλάσσιο δίκαιο. Η UNCLOS έχει υπογραφεί και επικυρωθεί από την Ελλάδα και αποτελεί μία από τις βασικές διεθνείς συνθήκες που αποτελούν προαπαιτούμενο για την ένταξη μιας χώρας στην ΕΕ. Λίγες χώρες όπως οι ΗΠΑ αλλά και η Τουρκία δεν έχουν υπογράψει την UNCLOS. Εξυπακούεται πως αν και όταν η Τουρκία εισέλθει στην ΕΕ θα πρέπει υποχρεωτικά να αποδεχθεί την UNCLOS.
3. Τι είναι η υφαλοκρηπίδα και σε τι διαφέρει από την ΑΟΖ?
Υφαλοκρηπίδα (continental shelf) είναι η φυσική προέκταση της ξηράς μέσα στη θάλασσα μέχρι το εξωτερικό όριο του λεγόμενου ηπειρωτικού περιθωρίου (continental margin) και η οποία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί εκτείνεται σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 ναυτικών μιλίων από την ακτογραμμή. Ακριβή ορισμό και δικαιώματα μπορεί κάποιος να δει εδώ.
Στην εικόνα που ακολουθεί το ηπειρωτικό περιθώριο τελειώνει στο σημείο που αρχίζει να εμφανίζεται ο ωκεάνιος πυθμένας. Ο νομικός όρος continental shelf περιλαμβάνει την continental shelf (όπως αυτή ορίζεται γεωλογικά και φαίνεται στην εικόνα), μαζί με την continental slope και rise.
Η έρευνα και η εκμετάλλευση του βυθού και του υπεδάφους της υφαλοκρηπίδας ανήκει αποκλειστικά στο κράτος που την κατέχει.
Η διαφορά της Υφαλοκρηπίδας από την ΑΟΖ είναι ότι η πρώτη αποτελεί όχι μόνο νομικό αλλά και γεωλογικό ορισμό, ενώ μπορεί να είναι μικρότερη των 200 ν.μ. αν ο ωκεάνιος πυθμένας απαντάται σε απόσταση μικρότερη των 200 ν.μ από την ακτογραμμή, όπως συμβαίνει στο Αιγαίο και γενικότερα στη Μεσόγειο.
4. Τι είναι προτιμότερο για τα Ελληνικά συμφέροντα? Η Υφαλοκρηπίδα ή η ΑΟΖ?
Σαφώς η ΑΟΖ. Ο λόγος είναι διπλός:
α) Η ΑΟΖ έχει εξ ορισμού έκταση 200 ν.μ., ενώ στην περιοχή της Μεσογείου η Υφαλοκρηπίδα είναι σαφώς μικρότερη των 200 ν.μ.
β) Η Υφαλοκρηπίδα έχει και γεωλογικό ορισμό. Αυτό σημαίνει ότι ο καθορισμός της είναι και θέμα γεωλογικής ερμηνείας. Η άποψη της Τουρκίας για τα Ελληνικά νησιά είναι ότι αυτά δεν διαθέτουν δική τους υφαλοκρηπίδα, αλλά "πατάνε" πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Μικράς Ασίας. Ο ισχυρισμός αυτός έχει σαφή γεωλογική βάση και αυτό δεν ευνοεί τα Ελληνικά συμφέροντα
Άρα σύμφωνα με τα Ελληνικά συμφέροντα πρέπει να μιλάμε μόνο για ΑΟΖ και όχι για Υφαλοκρηπίδα! Άλλωστε κάτι πρόσθετο που ενισχύει την Ελληνική θέση είναι ότι η ΑΟΖ είναι πιο σύγχρονη νομική έννοια από την Υφαλοκρηπίδα. Η υφαλοκρηπίδα ως νομικός ορισμός της οικονομικής ζώνης είναι μάλλον ένα ξεπερασμένο υπόλειμμα παλαιότερων συνθηκών που πρακτικά υπερκαλύπτεται και αντικαθίσταται από τον ορισμό της ΑΟΖ κατά την UNCLOS.
5. Γιατί η Ελληνική κυβέρνηση δεν ανακηρύσσει μονομερώς ΑΟΖ? Τι αποτέλεσμα θα είχε μια μονομερής εκ μέρους της Ελλάδας ανακήρυξη της ΑΟΖ?
Κανένα απολύτως!!! Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μικροπολιτική, ψευδοπατριωτική μπαρούφα των τελευταίων δεκαετιών.
Ο λόγος απλός. Καμία μονομερής ανακήρυξη δεν επιφέρει ουδένα έννομο αποτέλεσμα. Η UNCLOS είναι σαφής (άρθρο 74):
Article74
Delimitation of the exclusive economic zone
between States with opposite or adjacent coasts
1. The delimitation of the exclusive economic zone
between States with opposite or adjacent coasts shall be effected by
agreement on the basis of international law, as referred to in
Article 38 of the Statute of the International Court of Justice, in
order to achieve an equitable solution.
2. If no agreement can be reached within a reasonable
period of time, the States concerned shall resort to the procedures
provided for in Part XV.
Δηλαδή ο καθορισμός της ΑΟΖ προϋποθέτει κοινή συμφωνία ανάμεσα στα κράτη που έχουν κοινά θαλάσσια όρια, όπως δηλαδή η Ελλάδα και η Τουρκία. Ακόμα και αν η Ελλάδα προβεί σε μονομερή ανακήρυξη αυτό δεν έχει καμία νομική ισχύ.
Όλα τα άλλα είναι για λαϊκή κατανάλωση.........
Σημ.: Να θυμίσω ότι η Ελλάδα έχει καθορίσει ΑΟΖ μόνο με την Ιταλία και οσονούπω με την Αλβανία μόλις ξεπεραστούν οι αντιρρήσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Αλβανίας.
6. Τι ρόλο παίζει το Καστελόριζο στην ΑΟΖ?
Η απάντηση δίνεται στην εικόνα που ακολουθεί και δείχνει τα όρια των ΑΟΖ στην Ανατ. Μεσόγειο με βάση την UNCLOS:
Αν το Καστελόριζο υπολογιστεί στον καθορισμό της ΑΟΖ (όπως και πρέπει σύμφωνα με την UNCLOS), τότε η ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου αποκτούν κοινά όρια. Σε αντίθετη περίπτωση η Τουρκία αποκτά ΑΟΖ εμβόλιμα σε Ελλάδα και Κύπρο.
7. Εκτός από τα προφανή οφέλη από τον υπολογισμό της ΑΟΖ του Καστελόριζου, τι άλλο παίζει στην περιοχή της Ανατ. Μεσογείου?
Κρίσιμη ερώτηση!
Ας τα πάρουμε από την αρχή. Η Κύπρος, ο Λίβανος, η Αίγυπτος και το Ισραήλ έχουν ήδη καθορίσει ΑΟΖ με κοινή συμφωνία. Όπως ξέρουμε έχει ήδη βρεθεί κοίτασμα φυσικού αερίου στην Κυπριακή και την Ισραηλινή ΑΟΖ. Εδώ αρχίζει το μπέρδεμα.....
Το φυσικό αέριο χρειάζεται (περισσότερο από ότι το πετρέλαιο) ΑΓΩΓΟΥΣ μεταφοράς. Οι αγωγοί αυτοί που θα μεταφέρουν Ισραηλινό αέριο στη Δυτική Ευρώπη, για απολύτως αυτονόητους λόγους δεν μπορούν να περάσουν μέσα από χώρες όπως η Συρία, η Τουρκία, η Ιορδανία ή το Ιράκ.
Άρα αναγκαστικά θα πρέπει να είναι υποθαλάσσιοι αγωγοί που θα καταλήγουν κάπου στην Ιταλία διασχίζοντας την περιοχή από τη Κύπρο μέχρι το Ιόνιο νότια της Κρήτης.
Η UNCLOS (άρθρο 58) προβλέπει ελεύθερη πρόσβαση αγωγών μέσα από την ΑΟΖ κάποιου άλλου κράτους:
Article58
Rights and duties of other States in the exclusive economic zone
1. In the exclusive economic zone, all States, whether
coastal or land-locked, enjoy, subject to the relevant provisions of
this Convention, the freedoms referred to in article 87 of navigation
and overflight and of the laying of submarine cables and pipelines, and
other internationally lawful uses of the sea related to these freedoms,
such as those associated with the operation of ships, aircraft and
submarine cables and pipelines, and compatible with the other provisions
of this Convention.
Είναι όμως έτσι? Όχι ακριβώς!
Στο άρθρο 79, παρ. 3, της UNCLOS αναφέρεται ότι:
Article79
Submarine cables and pipelines on the continental shelf
1. All States are entitled to lay submarine cables and
pipelines on the continental shelf, in accordance with the provisions of
this article.
2. Subject to its right to take reasonable measures for
the exploration of the continental shelf, the exploitation of its
natural resources and the prevention, reduction and control of pollution
from pipelines, the coastal State may not impede the laying or
maintenance of such cables or pipelines.
3. The delineation of the course for the laying of such
pipelines on the continental shelf is subject to the consent of the
coastal State.
Με άλλα λόγια μπορεί οποιοδήποτε κράτος να ποντίσει αγωγούς στην ΑΟΖ (που εδώ νομικά ισοδυναμεί με τον όρο υφαλοκρηπίδα) ενός άλλου, αλλά το κυρίαρχο της ΑΟΖ κράτος πρέπει να συναινέσει στην τοποθεσία των αγωγών!
Και φτάνουμε στο ζουμί................
Το Ισραήλ σε καμία περίπτωση δεν θέλει το πέρασμα των υποθαλάσσιων αγωγών του φυσικού του αερίου να εξαρτηθεί από την βούληση της Τουρκίας. Και γι αυτό (σιωπηρά έστω) θα επιδιώξει να μην αποκτήσει η Τουρκία ΑΟΖ στην περιοχή.
Και πως θα γίνει αυτό?
Υποστηρίζοντας το δικαίωμα του Καστελόριζου σε ΑΟΖ, κάτι που όπως έδειξα ενώνει τις ΑΟΖ Ελλάδας - Κύπρου και αποκλείει την Τουρκία!!!9. Τι θα επιδιώξει η Τουρκία?
Η Τουρκία θα επιδιώξει να μην γίνει αποδεκτό το δικαίωμα του Καστελόριζου σε ΑΟΖ.
Αλλά επειδή αυτό μάλλον δεν θα μπορέσει να το πετύχει τελικά, ίσως επιδιώξει κάτι διαφορετικό... Τι?
Για σκεφτείτε:
Αν με κάποιο τρόπο η Τουρκία αποκτήσει δικαιώματα στην ΑΟΖ της Κύπρου, αυτό δεν θα την καθιστούσε αυτόματα ρυθμιστή στο θέμα του Ισραηλινού αγωγού.....????
"Μα πως θα γίνει αυτό", θα ρωτήσει κάποιος? Με πολεμική επιχείρηση?.... Όχι βέβαια.
Η Τουρκία θα πετύχαινε κάτι τέτοιο αν με κάποιο τρόπο αποκτούσε πρόσβαση στην λήψη πολιτικών αποφάσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Και ο πιο εύκολος τρόπος για να το κάνει αυτό είναι με ένα νέο Σχέδιο Ανάν! Ένα νέο Σχέδιο Ανάν θα επανένωνε τις δύο κοινότητες του νησιού, όχι με δίκαιο τρόπο αλλά καθιστώντας την Τουρκοκυπριακή πλευρά ρυθμιστή (μέσω δικαιώματος βέτο) της Κυπριακής εξωτερικής πολιτικής. Και έτσι θα μπορούσε να επιβάλει όρους στο Ισραήλ για να επιτρέψει την διέλευση του υποθαλάσσιου αγωγού απο την Κυπριακή ΑΟΖ που μετά το νέο σχέδιο Ανάν θα είναι και Τουρκοκυπριακή!!!
Και τώρα δύο καθόλου τυχαία ερωτήματα:
Ποιός πολιτικός φορέας στη Κύπρο υποστήριξε ανοιχτά το Σχέεδιο Ανάν?
Μα το "δεξιό" ΔΗΣΥ του κου Αναστασιάδη!
Ποιός μόλις εξελέγη Πρόεδρος της Κύπρου?
Μα ο κος Αναστασιάδης!!!!
