Νεοφιλελευθερισμός: Γιατί όχι?

Ο "υπαρκτός Σοσιαλισμός" δηλαδή η Σταλινική ερμηνεία του κομμουνισμού, κατέρρευσε από δύο  κύρια αίτια. Το πρώτο (και πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου) ήταν η έλλειψη δημοκρατικών διαδικασιών. Το δεύτερο (το οποίο σχεδόν αποκλειστικά αναγνωρίζεται ως το μοναδικό από τη κυρίαρχη παραγωγή σκέψης), είναι η απουσία κινήτρων σε ατομικό επίπεδο κάτι που σταθερά οδήγησε σε οικονομικό αδιέξοδο, αντίστοιχο με ένα σκακιστικό "πατ". 

Η πλήρης αφαίρεση του ατομικού κινήτρου που πρεσβεύει ο Σταλινικός κομμουνισμός βρίσκεται στον αντίποδα της πλήρους εξιδανίκευσης και απενοχοποίησης της ατομικής δράσης, δηλ. του πυρήνα του νεοφιλελευθερισμού ως κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου. Και οι δύο αυτές θεωρήσεις απαρτίζουν αυτό που ονομάζω δίπολο Σταλινισμού - Νεοφελελευθερισμού και το οποίο είτε στη μία είτε στην άλλη έκφρασή του δεν είναι τίποτα άλλο από σκέτη ιδεοληψία, όπως έχω προσπαθήσει να εξηγήσω στο παρελθόν. 

Ο νεοφιλελευθερισμός διαφημίζεται ως η αποθέωση της ελευθερίας και του ανταγωνισμού στο οικονομικό πεδίο. Σύμφωνα με τις αρχές αυτής της θεώρησης, ο καθένας είναι ελεύθερος να ασκήσει το δικαίωμα του "επιχειρείν" και αν είναι καλύτερος από τον ανταγωνισμό θα επικρατήσει στην αγορά. Ευχάριστη σκέψη, αλλά θλιβερά απλοϊκή όπως θλιβερά απλοϊκά είναι όλα τα κυρίαρχα ιδεολογήματα. Ας δούμε μερικές νεοφιλελεύθερες υπεραπλουστεύσεις:

1. Η Ελεύθερη Αγορά απελευθερώνει παραγωγικές δυνάμεις και μέσα από τον ανταγωνισμό οδηγεί στην επικράτηση του καλύτερου.

Η πραγματικότητα έχει δείξει ότι η ελεύθερη αγορά υπακούει στο Νόμο της Ζούγκλας: Κερδίζει ο πιο ισχυρός οικονομικά και όχι ο πιο ανταγωνιστικός. Όλοι οι υπόλοιποι στην καλύτερη περίπτωση απλά καταφέρνουν να επιβιώνουν. 

Μια μικρή ή μεσαία επιχείρηση δεν διαθέτει τους πόρους και τα περιθώρια συμπίεσης κέρδους που έχει στην κατοχή του ένας επιχειρηματικός κολοσσός. Αργά ή γρήγορα οι μεγάλες επιχειρήσεις απορροφούν τις μικρότερες ή τις οδηγούν σε κλείσιμο. Έτσι, σχεδόν πάντα οι Πολυεθνικές σβήνουν τα τοπικά εθνικά "μαγαζάκια" (π.χ. περίπτωση ΙΚΕΑ που έσβησε την ελληνική Neoset), χωρίς αυτό στην πλειονότητα των περιπτώσεων να σχετίζεται με την αντικειμενική ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων. Αν αυτό ήταν αλήθεια (όπως πρεσβεύει η νεο-φιλελεύθερη ιδεοληψία) η ποτοποιία METAXAS δεν θα είχε ποτέ απορροφηθεί από την Remy-Cointreau Group, ούτε η σοκολατοποιία ΠΑΥΛΙΔΗΣ από την Kraft Foods, ούτε ο ΛΟΥΜΙΔΗΣ από τη Nestle (αλήθεια η Nestle είχε καμία σχέση με τον ελληνικό καφέ πριν τον Λουμίδη???). Αν μάλιστα ο κολοσσός δεν μπορέσει με θεμιτές διαδικασίες να απορροφήσει τον ανταγωνιστή, υπάρχει πάντα και ..... ο άλλος τρόπος. Διαβάστε εδώ για παράδειγμα την ιστορία της διαμάχης ανάμεσα στην εταιρεία Δρίτσας και τη πολυεθνική Nestle. Αξίζει τον κόπο για να δείτε πόσο "ελεύθερη" είναι η Ελεύθερη Αγορά.....

2.  Η επιχειρηματικότητα που γεννά η ελεύθερη Αγορά προάγει την καινοτομία και την τεχνολογία δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας

Η πραγματικότητα είναι τραγικά διαφορετική. Η ελεύθερη αγορά μειώνει τον ανταγωνισμό και οδηγεί σε μονοπωλιακές καταστάσεις γιατί το μεγάλο ψάρι πάντα τρώει το μικρό. Τόσο απλά! Οι νέες τεχνολογίες και η καινοτομία κάτω από την ασφυκτική αγκαλιά του σύγχρονου καπιταλισμού υπακούν μόνο στην ανάγκη αύξησης των κερδών. Σκεφτείτε μόνο πως στην δεκαετία του '60 στον αναπτυγμένο κόσμο και χωρίς τη σημερινή τεχνολογία καθιερώθηκε το 8ωρο και η πενθήμερη εργασία. Σήμερα, 50 χρόνια μετά, μέσα στη έκρηξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, του αυτοματισμού και της παραγωγικότητας, το 8ωρο και η πενθήμερη εργασία υποχωρούν ταχύτατα κάτω από τη νεοφιλελεύθερη επίθεση. Αλήθεια, σκεφτήκατε ποτέ ότι με τα σημερινά απείρως ισχυρότερα μέσα παραγωγής το 8ωρο και η πενθήμερη εργασία του '60 θα έπρεπε να είχαν σήμερα γίνει τουλάχιστον 6ωρο και τετραήμερη εργασία???? 

Και πόσες νέες θέσεις εργασίας θα είχαν δημιουργηθεί αν καθιερώνονταν το 6ωρο και τετραήμερη εργασία????

 

3. Το μεγάλο Κράτος πνίγει την Αγορά και την επιχειρηματικότητα. Το Κράτος πρέπει να μειωθεί. 

Ψέμα ολκής! Η αλήθεια είναι ότι όσο μικρότερη είναι η Κρατική παρέμβαση στην οικονομία, τόσο περισσότερο πλήττεται η επιχειρηματικότητα και τόσο περισσότερο αυξάνονται τα δημόσια ελλείμματα! Εξηγώ:

Για να αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα χρειάζεται ένα έδαφος βασικών υποδομών. Χρειάζεται ενεργειακό δίκτυο, δίκτυο τηλεπικοινωνιών, οδικό δίκτυο, κλπ. Χρειάζονται επίσης υποδομές που θα επιτρέψουν στην επιχείρηση να μεταφέρει πρώτες ύλες και εμπορευθεί τα προϊόντα της, αλλά και να εξασφαλίσει την πρόσβαση των εργαζομένων και των πελατών της σε αυτήν. Τέτοιες υποδομές μόνο το Κράτος μπορεί να δημιουργήσει, να υποστηρίξει και να επιδοτήσει. 

Για παράδειγμα, φανταστείτε μια επιχείρηση στο νησί  της Λήμνου. Αν το κράτος δεν εξασφαλίσει την επιδότηση της αεροπορικής και της ακτοπλοϊκής σύνδεσης, καμίας μορφής επιχειρηματικότητα όσο και ανταγωνιστική να είναι δεν θα μπορέσει ποτέ να αναπτυχθεί στο νησί. Καμία επιχείρηση δεν θα μπορέσει να φέρει πρώτες ύλες ή να στείλει τα προϊόντα στους πελάτες χωρίς συγκοινωνίες. Φέτος η Λήμνος είχε ένα καράβι την εβδομάδα. Ποια αγροτοκτηνοτροφική επιχείρηση θα μπορέσει με αυτούς του όρους να κάνει εμπόριο όσο ποιοτικά και να είναι τα προϊόντα της και ποιος ξενοδόχος θα έχει τουριστική κίνηση με τέτοιες υποδομές? Με ποιό τρόπο θα αναπτυχθεί το νησί με τέτοια έλλειψη υποδομών?

Αλλά ας πάμε σε λιγότερο απομονωμένες περιοχές. Η Κρήτη αυτή τη στιγμή δεν συνδέεται με το εθνικό δίκτυο ηλεκτροδότησης, αλλά παράγει ρεύμα σε τοπικές μονάδες της ΔΕΗ. Ως αποτέλεσμα το κόστος παραγωγής είναι πολλαπλάσιο από το κόστος παραγωγής στις μεγάλες μονάδες της ΔΕΗ. Επειδή όμως η επιχείρηση είναι κρατική, το κόστος αυτό μοιράζεται σε όλους τους καταναλωτές. Αν η ΔΕΗ λοιπόν γίνει ιδιωτική ο ιδιώτης που θα αγοράσει τα Κρητικά εργοστάσια της εταιρείας προφανώς θα πολλαπλασιάσει την τιμή του ρεύματος. Οι Κρητικές επιχειρήσεις θα ευνοηθούν με αυτήν την εξέλιξη?

Τρίτο παράδειγμα. Αν οι αστικές συγκοινωνίες υπακούσουν στον νόμο της κερδοφορίας, γραμμές που είναι μη κερδοφόρες θα πρέπει να κλείσουν. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτές τις περιοχές θα συνεχίσουν να είναι βιώσιμες? Θα αναπτυχθούν νέες επιχειρήσεις?

Τελευταίο παράδειγμα: Έστω ότι παύουν να υπάρχουν Δημόσια ΑΕΙ. Ποιος ιδιώτης θα επενδύσει σε Πανεπιστημιακές Σχολές που θέλουν εκατοντάδες εκατ. € εξοπλισμού? Ποιος ιδιώτης θα ανοίξει ιδιωτικό ΑΕΙ με Ιατρικά ή Πολυτεχνικά Τμήματα? Πόσο αναπτυξιακό μέλλον έχει μια χώρα χωρίς γιατρούς η μηχανικούς?

Τα παραδείγματα θα μπορούσαν να ήταν πολλά, το συμπέρασμα ένα. Ο φαύλος κύκλος στο οποίο έχει μπει η Δύση τα τελευταία 30 χρόνια:  

Μικρότερο Κράτος => Λιγότερη επιχειρηματικότητα => Μικρότερα δημόσια έσοδα => Μεγαλύτερα δημόσια ελλείμματα => Περισσότερη ύφεση => Μικρότερο Κράτος => ......κλπ, κλπ,

Ο νεο-φιλελευθερισμός είναι ένα σύνολο ιδεοληψιών μπροστά στο οποίο ακόμα και ο Σταλινισμός φαίνεται ....λίγος.
Κάποιος είχε πει πως η βασική τους διαφορά είναι ότι ο Σταλινισμός κατέρρευσε ουσιαστικά αναίμακτα ενώ ο Νεο-φιλελευθερισμός καταρρέοντας θα αφήσει πίσω του μερικά εκατομμύρια νεκρούς από πείνα............