"Η ζωή αλλάζει
δίχως να κοιτάζει
τη δική σου μελαγχολία",
έλεγε κάποτε ο Σαββόπουλος ............
Ο λόγος με αφορμή τη πρόσφατη βαβούρα πέριξ των δηλώσεων της ποιήτριας Κικής Δημουλά που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων (αρνητικών και θετικών) μιλώντας σε εκδήλωση σχετικά με την Κυψέλη, όπου έχει περάσει τα 76 από τα 81 χρόνια της ζωής της. Τα σχόλια στα οποία επικεντρώθηκε η κριτική αφορούν το τρόπο που εκείνη ερμηνεύει την συμβίωση των Ελλήνων κατοίκων της Κυψέλης με τους πολυάριθμους μετανάστες που έχουν συγκεντρωθεί στην περιοχή τα τελευταία 20 χρόνια.
Οι απόψεις που εξέφρασε η κα Δημουλά δεν είναι τίποτε από αυτά που θα διαβάσετε από τους διάφορους σχολιαστές του Τύπου και του Διαδικτύου.
Οι απόψεις που εξέφρασε η κα Δημουλά δεν είναι ούτε "ρατσιστικές", ούτε "φιλομεταναστευτικές", ούτε "ρεαλιστικές απεικονίσεις" τις πραγματικότητας.
Είναι απλά τα λόγια ενός υπέργηρου ανθρώπου που αναπολεί το παρελθόν και αδυνατεί να αντιληφθεί και να ζήσει το παρόν.
Σταχυολογώ τα πιο ενδιαφέροντα κατά τη γνώμη μου σχόλιά της σε σχέση με την Κυψέλη και τους μετανάστες, προσπαθώντας να ξεχωρίσω την πραγματικότητα από τις (σχεδόν πάντα) εξιδανικευμένες αναμνήσεις και την αλήθεια από τους ευσεβείς πόθους :
(με πλάγια γράμματα οι αυθεντικές δηλώσεις - με κανονικά γράμματα τα δικά μου σχόλια. Πηγή κειμένου εδώ. )
1. Η Κυψέλη ήταν παράδεισος, η οδός Πυθίας που έζησα ήταν ωραίες μονοκατοικίες με κήπους όλα τα σπίτια, γνώριμοι οι κάτοικοι πάρα πολύ, γραφική η Φωκίωνος Νέγρη όπου κατηφόριζα για το Γυμνάσιο το 6ο για την οδό Επτανήσου.
Τώρα έχουν φυτρώσει πάρα πολλά καφενεία εκεί ,τέλος πάντων έζησα εκεί αφού ήταν του πατέρα μου το σπίτι, μετά παντρεύτηκα το 1954, πήγα δυο γωνίες παρακάτω έζησα και εκεί για 15 χρόνια με μια συνεχή νοσταλγία καθώς άρχισαν να χαλάνε τα πράγματα στην περιοχή να φυτρώνουνε οι πολυκατοικίες οι άχαρες και να γκρεμίζονται εικόνες στην ουσία όχι σπίτια, εικόνες που είχαμε επί χρόνια ενστερνιστεί και άρχισα να γκρινιάζω και να λέω: "Θεέ μου θα φύγω από εδώ θα πάω κάπου αλλού".
Σωστά τα λέει η ποιήτρια.
Μόνο που αυτό που περιγράφει τελείωσε κάπου εκεί στα 1960.
Οι απόψεις που εξέφρασε η κα Δημουλά δεν είναι τίποτε από αυτά που θα διαβάσετε από τους διάφορους σχολιαστές του Τύπου και του Διαδικτύου.
Οι απόψεις που εξέφρασε η κα Δημουλά δεν είναι ούτε "ρατσιστικές", ούτε "φιλομεταναστευτικές", ούτε "ρεαλιστικές απεικονίσεις" τις πραγματικότητας.
Είναι απλά τα λόγια ενός υπέργηρου ανθρώπου που αναπολεί το παρελθόν και αδυνατεί να αντιληφθεί και να ζήσει το παρόν.
Σταχυολογώ τα πιο ενδιαφέροντα κατά τη γνώμη μου σχόλιά της σε σχέση με την Κυψέλη και τους μετανάστες, προσπαθώντας να ξεχωρίσω την πραγματικότητα από τις (σχεδόν πάντα) εξιδανικευμένες αναμνήσεις και την αλήθεια από τους ευσεβείς πόθους :
(με πλάγια γράμματα οι αυθεντικές δηλώσεις - με κανονικά γράμματα τα δικά μου σχόλια. Πηγή κειμένου εδώ. )
1. Η Κυψέλη ήταν παράδεισος, η οδός Πυθίας που έζησα ήταν ωραίες μονοκατοικίες με κήπους όλα τα σπίτια, γνώριμοι οι κάτοικοι πάρα πολύ, γραφική η Φωκίωνος Νέγρη όπου κατηφόριζα για το Γυμνάσιο το 6ο για την οδό Επτανήσου.
Τώρα έχουν φυτρώσει πάρα πολλά καφενεία εκεί ,τέλος πάντων έζησα εκεί αφού ήταν του πατέρα μου το σπίτι, μετά παντρεύτηκα το 1954, πήγα δυο γωνίες παρακάτω έζησα και εκεί για 15 χρόνια με μια συνεχή νοσταλγία καθώς άρχισαν να χαλάνε τα πράγματα στην περιοχή να φυτρώνουνε οι πολυκατοικίες οι άχαρες και να γκρεμίζονται εικόνες στην ουσία όχι σπίτια, εικόνες που είχαμε επί χρόνια ενστερνιστεί και άρχισα να γκρινιάζω και να λέω: "Θεέ μου θα φύγω από εδώ θα πάω κάπου αλλού".
Σωστά τα λέει η ποιήτρια.
Μόνο που αυτό που περιγράφει τελείωσε κάπου εκεί στα 1960.
Μετά άρχισε η "ανοικοδόμηση", η αντιπαροχή και οι ωραίοι κήποι γίναν "ακάλυπτοι", "θυρωρεία" και "πυλωτές".
Η Φωκίωνος Νέγρη (που μέχρι τον πόλεμο περίπου ήταν .....ρέμα!), γέμισε καφετέριες και καφενεία μετά τα τέλη της δεκαετίας του '50 και πεζοδρομήθηκε κάπου τη δεκαετία του '80 επί δημαρχίας Δ. Μπέη.
Όλη την εικοσαετία 1950 - 1970 η Φωκίωνος Νέγρη ήταν στέκι καλλιτεχνών (στο γνωστό "πατάρι" του Φλόκα σύχναζαν από Χατζιδάκι, Γκάτσο και Καμπανέλλη μέχρι Καλουτά και Σαπφώ Νοταρά).
Την περίοδο αυτή, η Κυψέλη ήταν το ταχύτατα αναπτυσσόμενο οικιστικά τμήμα της Αθήνας που κατακλύζονταν από οικογένειες μεσοαστικού προφίλ, κάτι σαν τα Βόρεια Προάστια της δεκαετίας του '90 για να σας δώσω ένα μέτρο σύγκρισης.
2. Μην ξεχνάμε πως οι ξένοι που βρέθηκαν εδώ ήταν λόγω της φτώχειας των χωρών εκείνων. Ήλθαν να ζήσουν εδώ πέρα. Οι ξένοι (οι Αλβανοί τουλάχιστον) επιστρέφουν βέβαια στις πατρίδες τους. Το μόνο που κάνω για την Κυψέλη είναι να ζω ακόμη εκεί.
Θα πρέπει να το πούμε πάντως και αυτό, πρέπει να πω όμως ότι είναι και ένας συνεχής κίνδυνος, κινδυνεύουν οι ντόπιοι από κλοπές φοβερές ακόμη και στον δρόμο.
Σας λέω ένα πάρα πολύ συγκεκριμένο πράγμα: Πυθίας 42 ήταν το πατρικό μου όπου ζει σε ένα διαμέρισμα η αδελφή μου. Δύο φορές την πήγαν στο νοσοκομείο, δύο φορές την παραμόρφωσε ένας έξω από το σπίτι διότι δεν έβρισκε τα κλειδιά για να μπει μέσα…
Την πρώτη φορά και εκείνη και τον άνδρα της επί δύο ώρες τους έκλεισαν το στόμα, τους έκλεισαν στο μπάνιο και έκλεβαν το σπίτι ανενόχλητοι.
Περιορισμένα περιστατικά ναι αλλά ο φόβος είναι απεριόριστος. Δεν θέλω να πω ότι οι ξένοι της Κυψέλης είναι και ληστές.
Η Κυψέλη έπαψε να είναι η μεσοαστική Αθηναϊκή συνοικία και μαζί της η Φωκίωνος Νέγρη έπαψε να είναι ένα δεύτερο Κολωνάκι κάπου εκεί στο τέλος της δεκαετίας του '80.
Οι λόγοι απλοί: Ακμή και Παρακμή.
Οι πολυκατοικίες είχαν πια παλιώσει, ελεύθερος οικοδομήσιμος χώρος δεν υπήρχε όπως στο παρελθόν, το νέφος και η κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης ήταν πια εφιαλτικά, και οι μεσοαστοί οικογενειάρχες των επόμενων γενεών με εισοδήματα που άρχιζαν σιγά-σιγά να ανεβαίνουν αναζητούσαν κατοικία σε άλλες νεόκτιστες, πιο φρέσκες πιο μοδάτες περιοχές στην περιφέρεια της downtown Αθηναϊκής μητρόπολης. Οι δυναμικά αναπτυσσόμενοι αυτοί πληθυσμοί μετακινήθηκαν οριστικά σε Μαρούσι, Χαλάνδρι, Βριλήσσια, Αργυρούπολη, Γλυφάδα, κλπ.
Η Κυψέλη απέμεινε μια περιοχή με κατοίκους που δεν μπόρεσαν για οικονομικούς και μόνο λόγους να ακολουθήσουν την νέα πραγματικότητα, δηλαδή ανθρώπους με χαμηλότερα εισοδήματα και υπερήλικες συνταξιούχους.
Ως φυσική συνέπεια η πληθυσμιακή πίεση μειώθηκε, οι αξίες των ακινήτων έπεσαν, η περιοχή υποβαθμίστηκε και κάπου εκεί (μέσα δεκαετίας '90) εμφανίζεται το κύμα της μετανάστευσης από αλλοδαπούς που κατακλύζουν τα παλιά, άδεια και -πλέον- φτηνά ακίνητα της περιοχής.
Η Κυψέλη "φτωχαίνει" ταξικά και αναπότρεπτα η ταξική "παρακμή" φέρνει μαζί την παραβατικότητα και το έγκλημα.
Αυτή είναι η απλή, καθαρή αλήθεια.
3. Πάντως εάν πάει κανείς στην πλατεία της Κυψέλης, δεν έχει χώρο να πατήσει. Στα δε παγκάκια κάθονται άνθρωποι ξένοι - πολύ φυσικό βέβαια πώς να περάσουν την ώρα τους - και παίζουν κάτι δικά τους χαρτιά και με χαρτάκια γεμίζει ο τόπος.
Βεβαίως οι Κυψελιώτες έχουν εκτοπιστεί, αυτό είναι μια πραγματικότητα, βεβαίως τους αγάπαμε τους ξένους αφού φύγαν από εκεί για έλθουν και να ζήσουν να δουλέψουν αλλά κάπως πρέπει να μοιραστούν οι χώροι.
..........................
Εγώ συνήθισα με τους ξένους, να ξυπνώ και να τους βλέπω. Έχω συναντήσει πολλούς μαύρους με καρότσια του σούπερ μάρκετ… έχει όμως κι έναν μόδιστρο πακιστανό η γειτονιά μου που δεν τον φτάνει κανείς στο διόρθωμα, Φαέθοντος βρίσκεται… και ανδρικά και γυναικεία.
Η φύση δεν αγαπά το κενό.
Όταν οι Έλληνες εγκατέλειψαν την περιοχή, έφτασαν οι αλλοδαποί μετανάστες να καλύψουν το κενό. Ο μετανάστης δεν έχει χρήματα. Θα καταφύγει εκεί που κυριαρχεί η υποβάθμιση.
Οι ξένοι είναι το κερασάκι στην τούρτα της παρακμής της Κυψέλης. Όπως ακριβώς και στα Πατήσια, στην Αχαρνών, στον Άγιο Παντελεήμωνα, στην Πλατεία Αττικής, στον Κολωνό.
4. Είναι περιοχή μετάβασης η Κυψέλη, όλοι σχεδόν έχουν ζήσει εδώ. Φιλόξενη περιοχή.
Μετάβασης, διότι κρίθηκε αυτομάτως επειδή ήταν προσιτή, δεν μπορούσαμε να πάμε στο Κολωνάκι.
Μακάρι να μην υπήρχε αυτό το θέμα της πείνας, μακάρι οι φυλές του κόσμου να ήταν ανακατωμένες, εδώ πια είναι ένα πρόβλημα πώς συντηρούνται αυτοί οι άνθρωποι.
Κάποτε ήταν έτσι.
Ναι, όλοι σχεδόν είχαν ζήσει εδώ.
Όλοι όσους θυμάται από τα νιάτα της η κα Δημουλά. Όχι γιατί η περιοχή ήταν "φιλόξενη", αλλά γιατί όταν η κα Δημουλά ήταν νέα, ήταν νέα και η περιοχή, νέοι και οι κατοικοί της.
Και οι νέοι της εποχής, οι μεσοαστοί της εποχής, επέλεγαν την Κυψέλη αντί για το Κολωνάκι για οικονομικούς δηλ. ταξικούς λόγους.
Σήμερα για τους ίδιους οικονομικούς δηλ. ταξικούς λόγους την περιοχή την επιλέγουν οι μετανάστες.
Αν το αντιληφθούμε αυτό τα πράγματα είναι απλά.
Αν πάλι επιμένουμε να ζούμε με την μελαγχολική ανάμνηση του νεανικού μας παρελθόντος, τότε είμαστε απλά η φωνή ενός γέρου που ζει με τις αναμνήσεις.......
έλεγε κάποτε ο Σαββόπουλος προσθέτοντας
Υ.Γ.: Το κείμενο το γράφω με την εμπειρία που μου επιτρέπουν τα τελευταία 40 χρόνια της ζωής μου που πέρασα μεταξύ Πλ Αμερικής - Φωκίωνος Νέγρη - Πλ. Κυψέλης. "Πάνω-κάτω η Πατησίων" που ΄λεγε και μια άλλη ποιήτρια: Η Κατερίνα Γώγου.
Όλη την εικοσαετία 1950 - 1970 η Φωκίωνος Νέγρη ήταν στέκι καλλιτεχνών (στο γνωστό "πατάρι" του Φλόκα σύχναζαν από Χατζιδάκι, Γκάτσο και Καμπανέλλη μέχρι Καλουτά και Σαπφώ Νοταρά).
Την περίοδο αυτή, η Κυψέλη ήταν το ταχύτατα αναπτυσσόμενο οικιστικά τμήμα της Αθήνας που κατακλύζονταν από οικογένειες μεσοαστικού προφίλ, κάτι σαν τα Βόρεια Προάστια της δεκαετίας του '90 για να σας δώσω ένα μέτρο σύγκρισης.
2. Μην ξεχνάμε πως οι ξένοι που βρέθηκαν εδώ ήταν λόγω της φτώχειας των χωρών εκείνων. Ήλθαν να ζήσουν εδώ πέρα. Οι ξένοι (οι Αλβανοί τουλάχιστον) επιστρέφουν βέβαια στις πατρίδες τους. Το μόνο που κάνω για την Κυψέλη είναι να ζω ακόμη εκεί.
Θα πρέπει να το πούμε πάντως και αυτό, πρέπει να πω όμως ότι είναι και ένας συνεχής κίνδυνος, κινδυνεύουν οι ντόπιοι από κλοπές φοβερές ακόμη και στον δρόμο.
Σας λέω ένα πάρα πολύ συγκεκριμένο πράγμα: Πυθίας 42 ήταν το πατρικό μου όπου ζει σε ένα διαμέρισμα η αδελφή μου. Δύο φορές την πήγαν στο νοσοκομείο, δύο φορές την παραμόρφωσε ένας έξω από το σπίτι διότι δεν έβρισκε τα κλειδιά για να μπει μέσα…
Την πρώτη φορά και εκείνη και τον άνδρα της επί δύο ώρες τους έκλεισαν το στόμα, τους έκλεισαν στο μπάνιο και έκλεβαν το σπίτι ανενόχλητοι.
Περιορισμένα περιστατικά ναι αλλά ο φόβος είναι απεριόριστος. Δεν θέλω να πω ότι οι ξένοι της Κυψέλης είναι και ληστές.
Η Κυψέλη έπαψε να είναι η μεσοαστική Αθηναϊκή συνοικία και μαζί της η Φωκίωνος Νέγρη έπαψε να είναι ένα δεύτερο Κολωνάκι κάπου εκεί στο τέλος της δεκαετίας του '80.
Οι λόγοι απλοί: Ακμή και Παρακμή.
Οι πολυκατοικίες είχαν πια παλιώσει, ελεύθερος οικοδομήσιμος χώρος δεν υπήρχε όπως στο παρελθόν, το νέφος και η κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης ήταν πια εφιαλτικά, και οι μεσοαστοί οικογενειάρχες των επόμενων γενεών με εισοδήματα που άρχιζαν σιγά-σιγά να ανεβαίνουν αναζητούσαν κατοικία σε άλλες νεόκτιστες, πιο φρέσκες πιο μοδάτες περιοχές στην περιφέρεια της downtown Αθηναϊκής μητρόπολης. Οι δυναμικά αναπτυσσόμενοι αυτοί πληθυσμοί μετακινήθηκαν οριστικά σε Μαρούσι, Χαλάνδρι, Βριλήσσια, Αργυρούπολη, Γλυφάδα, κλπ.
Η Κυψέλη απέμεινε μια περιοχή με κατοίκους που δεν μπόρεσαν για οικονομικούς και μόνο λόγους να ακολουθήσουν την νέα πραγματικότητα, δηλαδή ανθρώπους με χαμηλότερα εισοδήματα και υπερήλικες συνταξιούχους.
Ως φυσική συνέπεια η πληθυσμιακή πίεση μειώθηκε, οι αξίες των ακινήτων έπεσαν, η περιοχή υποβαθμίστηκε και κάπου εκεί (μέσα δεκαετίας '90) εμφανίζεται το κύμα της μετανάστευσης από αλλοδαπούς που κατακλύζουν τα παλιά, άδεια και -πλέον- φτηνά ακίνητα της περιοχής.
Η Κυψέλη "φτωχαίνει" ταξικά και αναπότρεπτα η ταξική "παρακμή" φέρνει μαζί την παραβατικότητα και το έγκλημα.
Αυτή είναι η απλή, καθαρή αλήθεια.
3. Πάντως εάν πάει κανείς στην πλατεία της Κυψέλης, δεν έχει χώρο να πατήσει. Στα δε παγκάκια κάθονται άνθρωποι ξένοι - πολύ φυσικό βέβαια πώς να περάσουν την ώρα τους - και παίζουν κάτι δικά τους χαρτιά και με χαρτάκια γεμίζει ο τόπος.
Βεβαίως οι Κυψελιώτες έχουν εκτοπιστεί, αυτό είναι μια πραγματικότητα, βεβαίως τους αγάπαμε τους ξένους αφού φύγαν από εκεί για έλθουν και να ζήσουν να δουλέψουν αλλά κάπως πρέπει να μοιραστούν οι χώροι.
..........................
Εγώ συνήθισα με τους ξένους, να ξυπνώ και να τους βλέπω. Έχω συναντήσει πολλούς μαύρους με καρότσια του σούπερ μάρκετ… έχει όμως κι έναν μόδιστρο πακιστανό η γειτονιά μου που δεν τον φτάνει κανείς στο διόρθωμα, Φαέθοντος βρίσκεται… και ανδρικά και γυναικεία.
Η φύση δεν αγαπά το κενό.
Όταν οι Έλληνες εγκατέλειψαν την περιοχή, έφτασαν οι αλλοδαποί μετανάστες να καλύψουν το κενό. Ο μετανάστης δεν έχει χρήματα. Θα καταφύγει εκεί που κυριαρχεί η υποβάθμιση.
Οι ξένοι είναι το κερασάκι στην τούρτα της παρακμής της Κυψέλης. Όπως ακριβώς και στα Πατήσια, στην Αχαρνών, στον Άγιο Παντελεήμωνα, στην Πλατεία Αττικής, στον Κολωνό.
4. Είναι περιοχή μετάβασης η Κυψέλη, όλοι σχεδόν έχουν ζήσει εδώ. Φιλόξενη περιοχή.
Μετάβασης, διότι κρίθηκε αυτομάτως επειδή ήταν προσιτή, δεν μπορούσαμε να πάμε στο Κολωνάκι.
Μακάρι να μην υπήρχε αυτό το θέμα της πείνας, μακάρι οι φυλές του κόσμου να ήταν ανακατωμένες, εδώ πια είναι ένα πρόβλημα πώς συντηρούνται αυτοί οι άνθρωποι.
Κάποτε ήταν έτσι.
Ναι, όλοι σχεδόν είχαν ζήσει εδώ.
Όλοι όσους θυμάται από τα νιάτα της η κα Δημουλά. Όχι γιατί η περιοχή ήταν "φιλόξενη", αλλά γιατί όταν η κα Δημουλά ήταν νέα, ήταν νέα και η περιοχή, νέοι και οι κατοικοί της.
Και οι νέοι της εποχής, οι μεσοαστοί της εποχής, επέλεγαν την Κυψέλη αντί για το Κολωνάκι για οικονομικούς δηλ. ταξικούς λόγους.
Σήμερα για τους ίδιους οικονομικούς δηλ. ταξικούς λόγους την περιοχή την επιλέγουν οι μετανάστες.
Αν το αντιληφθούμε αυτό τα πράγματα είναι απλά.
Αν πάλι επιμένουμε να ζούμε με την μελαγχολική ανάμνηση του νεανικού μας παρελθόντος, τότε είμαστε απλά η φωνή ενός γέρου που ζει με τις αναμνήσεις.......
"Η ζωή αλλάζει
δίχως να κοιτάζει
τη δική σου μελαγχολία",
έλεγε κάποτε ο Σαββόπουλος προσθέτοντας
"κι έρχεται η στιγμή
για ν' αποφασίσεις
με ποιους θα πας
και ποιους θ' αφήσεις"
Υ.Γ.: Το κείμενο το γράφω με την εμπειρία που μου επιτρέπουν τα τελευταία 40 χρόνια της ζωής μου που πέρασα μεταξύ Πλ Αμερικής - Φωκίωνος Νέγρη - Πλ. Κυψέλης. "Πάνω-κάτω η Πατησίων" που ΄λεγε και μια άλλη ποιήτρια: Η Κατερίνα Γώγου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου