Ουκρανία: Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας διχοτόμησης

Αν κάποιος θέλει να μάθει πια είναι τα γεωπολιτικά σενάρια που θα ξετυλιχθούν στο μέλλον, δεν χρειάζεται να καταφύγει ούτε στα βιβλία του ......Δημοσθένη Λιακόπουλου, ούτε σε συνωμοσιολογικά μπλογκ.
 

Αυτό που πρέπει να κάνει είναι να ...παίζει παιχνίδια εξομοιωτή σε υπολογιστή. Εξηγούμαι: Πριν 10 περίπου χρόνια κυκλοφόρησε ένας πετυχημένος εξομοιωτής μαχητικών αεροσκαφών για υπολογιστή, το γνωστό Su-27 Flanker από τη Ubisoft. Τα σενάρια που μπορούσε να παίξει ο παίκτης ήταν ένας υποθετικός πόλεμος της Ρωσίας απέναντι στην Ουκρανία, η οποία θα είχε την υποστήριξη του ΝΑΤΟ μέσω αεροπορικών και ναυτικών δυνάμεων των ΗΠΑ και της Τουρκίας. Πεδίο των virtual αερομαχιών ήταν .......η Κριμαία! 

 Όλοι το ήξεραν πως ο χώρος που αποτέλεσε την Ουκρανία μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ, κάποια στιγμή θα προκαλούσε προστριβές ανάμεσα στους Ουκρανούς και τους Ρώσους. Άλλωστε η Ουκρανία σαν χώρος πάντα ισορροπούσε ανάμεσα στην Κεντροευρωπαϊκή και την Ρωσική κυριαρχία. 

Εθνολογικά η Ουκρανία είναι μια κατά κανόνα Σλάβικη περιοχή με έντονη όμως παρουσία και άλλων εθνοτήτων όπως Πολωνοί, Γερμανοί, Ρουμάνοι και Τουρκόφωνοι Τατάροι (οι τελευταίοι στην Κριμαία), αλλά και Ελλήνων κοντά στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Πρακτικά οι Ουκρανοί είναι Ρωσικό φύλο, "μικρορώσοι" όπως τους έλεγαν παλιά για να ξεχωρίζουν από τους κυρίως Ρώσους. 

Γεωγραφικά, αυτό που λέμε σήμερα Ουκρανία είναι ένας χώρος που τους τελευταίους αιώνες "μετακινείται" εδαφικά σύμφωνα με τα αποτελέσματα που αφήνουν οι πόλεμοι και οι συμφωνίες των ισχυρών. Κατά καιρούς το εδάφη της Ουκρανίας μοιράζονταν ανάμεσα στην Λιθουανία, την Πολωνία, την Αυστρο-ουγγαρία και τη Ρωσία. 

Τελευταία μεταβολή των Ουκρανικών συνόρων ήταν μετά το τέλος του Β' ΠΠ, οπότε η τότε ΕΣΣΔ ενσωμάτωσε στην Ουκρανία τμήμα της Πολωνίας η οποία με τη σειρά της μετακινήθηκε δυτικότερα σε βάρος της Γερμανίας. Το "ντόμινο" φαίνεται στον ακόλουθο χάρτη:

Το "ντόμινο" ανάμεσα στην Ουκρανία και την Πολωνία μετά τη λήξη του Β' ΠΠ.

Με γκρι χρώμα, περιοχές της Πολωνίας που πέρασαν στη Σοβιετική Ουκρανία

Με κόκκινο χρώμα, περιοχές της Γερμανίας που πέρασαν στην Πολωνία

Και ήταν το 1954 που ο ηγέτης της ΕΣΣΔ Ουκρανός Νικήτα Χρουτσώφ παραχώρησε την παραδοσιακά υπό Ρωσικό έλεγχο Χερσόνησο της Κριμαίας στην τότε Σοβιετική Δημοκρατία της Ουκρανίας. 

Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991, η Ουκρανία για πρώτη φορά μετά τον Μεσαίωνα αποκτά ανεξαρτησία. Είναι όμως μια χωρά που εγγενώς περιέχει το σπέρμα της διχοτόμησης ανάμεσα σε δύο αντίθετα κινούμενες γεωπολιτικές/κοινωνικές ομάδες με εντελώς διαφορετικά πολιτικά προτάγματα:

Από τη μία το δυτικό τμήμα της χώρας στο μεγαλύτερο τμήμα της κομμάτι της προπολεμικής Πολωνίας, με τη μικρότερη αναλογία Ρωσικού πληθυσμού, και τη μεγαλύτερη αναλογία Σλαβόφωνων που αυτοπροσδιορίζονται ως Ουκρανοί. Είναι σε αυτό το τμήμα της χώρας που οι Ναζιστικές στρατιές βρήκαν κατά τον Β' ΠΠ υποστήριξη από σημαντικό τμήμα εθνικιστικού ντόπιου πληθυσμού που ήλπιζε στην Ουκρανική ανεξαρτησία. Είναι το παραδοσιακά πιο αντισημιτικό τμήμα της χώρας με πάγια επιρροή από τον Κεντροευρωπαϊκό χώρο και την Γερμανία.

Από την άλλη το ανατολικό τμήμα της χώρας με πλειονότητα Ρώσικου πληθυσμού. Πρόκειται για το πιο βιομηχανικά ανεπτυγμένο κομμάτι της Ουκρανίας, με μεγάλες ποσότητες πρώτων υλών (κάρβουνο) και σημαντική οικονομική/τεχνολογική ανάπτυξη από την εποχή της ΕΣΣΔ. Στο νότιο τμήμα του κομματιού αυτού βρίσκεται η Κριμαία, μια περιοχή με κυρίαρχο ασιατικό/Τατάρικο πληθυσμό την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία όμως πέρασε στον απόλυτο Ρωσικό έλεγχο διοικητικά όσο και εθνολογικά μετά τον Ρωσο-Οθωμανικό πόλεμο που οδήγησε στην ευνοϊκή για τους Ρώσους Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή το 1774.Η Κριμαία υπήρξε πεδίο και άλλων συγκρούσεων και μαχών όπως ο Κριμαϊκός Πόλεμος (1853–1856), ο Εμφύλιος πόλεμος (μεταξύ Μπολσεβίκων και Λευκών) που προκάλεσε τη Δυτική επέμβαση κατά των Μπολσεβίκων (1919) ή η πολιορκία της Σεβαστούπολης κατά τον Β' ΠΠ. Για πάνω από έναν αιώνα, η Κριμαία είναι η σημαντική ναυτική βάση της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα (και κατ' επέκταση στη Μεσόγειο). 

Ο χώρος της Ουκρανίας ήταν πάντα για τις Κεντροευρωπαϊκές δυνάμεις τμήμα αυτού που αποκάλεσαν αργότερα οι Ναζί ως Lebensraum (ζωτικός χώρος). Ένας χώρος τον οποίο οι δυνάμεις αυτές διεκδικούσαν ως σφαίρα επιρροής ή ως τόπο μελλοντικής επέκτασης/αποίκησης. 
Παρόμοια, ο χώρος της Ουκρανίας για τους Ρώσους ήταν πάντα η ζώνη ανάμεσα στη Ρωσία και την κυρίως Ευρώπη, μια φιλική ζώνη επιρροής (buffer zone) που κρατάει τη μαμά Ρωσία και την Δύση "μακριά και αγαπημένες". Εκτός από την Κριμαία.  Η Κριμαία για τους Ρώσους είναι αδιαπραγμάτευτη τόσο για γεωπολιτικούς όσο και για στρατιωτικούς λόγους.

Μοιραία προκύπτει από τα παραπάνω ότι αληθινά ανεξάρτητη Ουκρανία δεν υπήρξε και δύσκολα θα υπάρξει ποτέ. Όλα παίζονται γύρω από ένα κυνικό παιχνίδι σφαιρών επιρροής.


Από την διάλυση της ΕΣΣΔ και μετά, μια σειρά από σε μεγάλο βαθμό υποκινούμενες ένθα κακείθεν "επαναστάσεις" και ανατροπές, ανεβοκατέβαζαν κυβερνήσεις καθώς ούτε η Ρωσική ούτε η Ουκρανική πληθυσμιακή ομάδα μπορούσε να αποκτήσει σημαντικό πλεονέκτημα απέναντι στην άλλη.
Τελευταίο επεισόδιο, η ανατροπή της νόμιμα εκλεγμένης φιλορωσικής κυβέρνησης του Βίκτορ Γιανούκοβιτς που ήταν τουλάχιστον τόσο διεφθαρμένος όσο και οι φιλοδυτικοί προκάτοχοί του. Έπειτα από μια σειρά κινητοποιήσεων και θανατηφόρων συγκρούσεων μεταξύ δυνάμεων ασφαλείας και διαδηλωτών, ο Γιανούκοβιτς και η αντιπολίτευση (ένα κράμα από νεοφιλελεύθερους ως και εθνικιστές ακροδεξιούς) φτάνουν σε μια συμφωνία για προκήρυξη εκλογών. Με ευθύνη των ακροδεξιών φιλοναζιστικών στοιχείων η συμφωνία ακυρώνεται στην πράξη και ο Γιανούκοβιτς εγκαταλείπει την εξουσία, καταφεύγει στο φιλορωσικό ανατολικό κομμάτι της χώρας και ζητά επίσημα τη βοήθεια της Ρωσίας. Σε κάθε περίπτωση, ο Γιανούκοβιτς παραμένει ο νόμιμος Πρόεδρος της χώρας και αυτό δίνει ένα ισχυρό "νομικό" πάτημα στις Ρωσικές δυνάμεις για να καταλάβουν καίριες θέσεις στην Κριμαία και σύντομα και την Ανατολική Ουκρανία ως προστάτης της ασφάλειας της Ρωσικής εθνότητας στην χώρα.

Η Δύση που ως συνήθως κόπτεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, διακηρύσσει τη νομιμότητα και καταφέρεται διακαώς κατά των "Άκρων", στην περίπτωση της Ουκρανίας δεν κάνει τίποτα από αυτά.
Αντίθετα, αποδέχεται την ουσιαστικά παράνομη νέα Ουκρανική ακροδεξιά κυβέρνηση, αδιαφορεί για τα δικαιώματα αυτοδιαχείρισης των Ρώσων της Ουκρανίας και υποστηρίζει τους νεοναζί που συμμετέχουν στην νέα Ουκρανική κυβέρνηση.

Η Ρωσία με τη σειρά της αρπάζοντας την ευκαιρία και παίζοντας (υποκριτικά) το ρόλο του φύλακα της νομιμότητας, κάνει την αναίμακτη επέμβασή της στην Κριμαία (την οποία σύντομα θα επεκτείνει και στην Ανατολική φιλορωσική Ουκρανία) και κάπου ......εκεί το έργο θα τελειώσει!

Μην περιμένετε ούτε κλιμάκωση, ούτε πολέμους.
Οι Ευρωπαίοι ήδη σφυράν αδιάφορα γκρινιάζοντας για τα μάτια του κόσμου, οι Αμερικάνοι ψάχνονται αλλά δεν βρίσκουν περιθώριο ουσιαστικής αντίδρασης και οι Ρώσοι χωρίς τυμπανοκρουσίες "σεμνά και ταπεινά" έκαναν τη δουλειά τους.

Είναι όλοι τους ευχαριστημένοι:

• Οι Δυτικοί γιατί έχουν πλέον ένα τμήμα της Ουκρανίας που θα ελέγχουν απόλυτα, με απώτερο σκοπό την ένταξή του στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ
• Οι εθνικιστές Ουκρανοί γιατί απεξαρτήθηκαν από την Ρωσία, χωρίς να αντιληφθούν (λόγω ηλιθιότητας) ότι παρέδωσαν τη χώρα άνευ όρων στη Δύση 
• Οι Ρώσοι γιατί έβαλαν σταθερό πόδι στην Ουκρανία, τέλειωσαν δια παντός με την υπόθεση "Κριμαία", και έφτιαξαν ένα σταθερό φιλικό buffer zone στα δυτικά τους σύνορα. 

Και αν κάποιοι παραξενευτούν γιατί οι Αμερικάνοι απλά ρούφηξαν το αβγό τους, ας σκεφτούν ότι ο καιρός που "τα γεράκια του Πενταγώνου" μπορούσαν να κάνουν πολέμους "δι' ασήμαντον αφορμήν" πέρασε ανεπιστρεπτί. Πλέον στο παγκόσμιο χωριό δεν είναι οι πολιτικοί που κάνουν κουμάντο, αλλά οι Αγορές. Και οι Αγορές δεν έχουν καμία διάθεση και κανένα συμφέρον να αναστατώσουν τη ροή ενέργειας από τη Ρωσία, ούτε να καταστρέψουν τις επενδύσεις τους στην Ανατολική Ευρώπη. 

Τα "παιχνίδια πολέμου" κάπου εδώ αφήνουν την πραγματικότητα και γυρνάνε στις οθόνες των υπολογιστών.