Αξιακό σύστημα, ηθική και υποκρισία

Πολλή κουβέντα γίνεται τις τελευταίες μέρες με αφορμή την επίθεση των δυτικών κατά της Λιβύης, σχετικά με την "ηθική" των διεθνών σχέσεων και την αξία των κανόνων δικαίου μπροστά στο δίκαιο που παράγει ο ισχυρότερος.

Η μία σχολή σκέψης λέει ότι είναι σαφώς υποκριτικές οι πράξεις της Δύσης ενάντια στο καθεστώς Καντάφι, αφού ο ισχυρισμός ότι οι βομβαρδισμοί γίνονται κατ' εφαρμογή των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν ευσταθεί, καθώς για ανάλογα θέματα οι Αποφάσεις του ΟΗΕ δεν έχουν εφαρμοστεί εδώ και δεκαετίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ανεφάρμοστες Αποφάσεις του ΟΗΕ σχετικά με την Τουρκική εισβολή και κατοχή στην Κύπρο, ενώ βέβαια ουδόλως έχουν εφαρμοστεί οι κανόνες του Διεθνούς Δικαίου σχετικά με την διαρκή κατοχή και τον εποικισμό των Παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ. Και βέβαια κανείς (ούτε καν ο ΟΗΕ) δεν νομιμοποίησε τις επιθέσεις κατά στόχων εδάφους στη Λιβύη, γεγονός που από μόνο του συνιστά εξωτερική επέμβαση σε εμφύλιο πόλεμο που μαίνεται σε μία χώρα μέλος του ΟΗΕ. Η ίδια σχολή σκέψης αποδίδει την δυτική επέμβαση σε κίνητρα που ταυτίζονται απόλυτα με τα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα κάποιων δυτικών χωρών και η οποία (επέμβαση) δεν έχει σε τίποτα να κάνει με προστασία ανθρώπινων δικαιωμάτων ή γενικότερες ηθικές αξίες που πρέπει να διέπουν τις διεθνείς σχέσεις.

Η δεύτερη σχολή σκέψης θεωρεί ότι δεν πρέπει να επιζητάμε την εφαρμογή κανόνων δικαίου στη διεθνή σκηνή και ότι ο μόνος κανόνας δικαίου που επικρατεί στις σχέσεις μεταξύ κρατών είναι (και πρέπει να είναι) το Δίκαιο του Ισχυρότερου. Κατά συνέπεια όλα τα κράτη θα πρέπει να ακολουθούν αυτόν τον δικαιακό κανόνα, δηλ. με λίγα λόγια να ασκούν πολιτική τραμπούκου προς τα πιο αδύναμα κράτη και ταυτόχρονα να σκύβουν το κεφάλι στους ισχυρότερους, προσπαθώντας να τους εξυπηρετούν τα συμφέροντα μήπως κάποια στιγμή οι μεγάλοι τους αφήσουν να γλείψουν και κανένα κόκαλο..........

Οι δε οπαδοί της δεύτερης σχολής αποκαλούν τους οπαδούς της πρώτης "ανόητους αιθεροβάμονες ιδεολόγους", ενώ για τον εαυτό τους κρατούν τον τίτλο του "ρεαλιστή". Βέβαια, εδώ θα πρέπει να πω στους οπαδούς της δεύτερης σχολής, ότι οι ίδιοι οι δυτικοί που βομβαρδίζουν τη Λιβύη, το κάνουν επικαλούμενοι "ηθικά" επιχειρήματα περί προστασίας των Λίβυων από τον αιμοσταγή Καντάφι, κλπ, κλπ., αλλά αυτό είναι άλλη κουβέντα.

Και οι δύο απόψεις είναι καταρχήν βάσιμες.

Επεκτείνοντας λοιπόν την κουβέντα σε όλο το φάσμα των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις....

Το ζήτημα λοιπον δεν είναι καθόλου θέμα αναζήτησης της ηθικής των πραγμάτων, ούτε βέβαια είναι θέμα αναζήτησης κάποιας απωλεσθείσης υποκριτικής ηθικολογίας.
Το ζήτημα (και το ζητούμενο ταυτόχρονα) είναι να αποφασίσουμε με ποιό Αξιακό Σύστημα θέλουμε να ζούμε τη ζωή μας, είτε αυτό αφορά τη διεθνή σκηνή, είτε αφορά την κοινωνία, είτε αφορά ακόμα και τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Μπορούμε να ακολουθήσουμε το αξιακό σύστημα που λέει ότι η ζωή είναι ένας αντικατοπτρισμός της ζούγκλας που διέπεται από τον φυσικό κανόνα του Ισχυρότερου. Και επειδή στις ανθρώπινες κοινωνίες η αξία της Δύναμης έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από την αξία του Χρήματος, με αυτή τη λογική θα πρέπει να ανάγουμε το Χρήμα ως την ύψιστη μοναδική Αξία που θα διέπει κάθε ανθρώπινη σχέση. Η ιδέα αυτή δεν είναι καινοφανής. Στην ουσία πρόκειται για μία άποψη που έχει αρχίσει να επιβάλεται καθολικά και εντατικοποιημένα στον πλανήτη τα τελευταία 20 τουλάχιστον χρόνια, και η οποία είναι υπεύθυνη για τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρώπινη κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σκεφτείτε ότι ένα μεγάλο μέρος του Ελληνικού προβλήματος προέρχεται από την αντίληψη ότι μόνο το Χρήμα "μετράει" και άρα όποιος το κατέχει (ή δείχνει ότι το κατέχει) αξίζει του σεβασμού των υπολοίπων.

• Είναι η αντίληψη που μας έχει οδηγήσει στην επιδειξιομανία και κατά συνέπεια στον άκρατο καταναλωτισμό, στα δάνεια και την υπερχρέωση.
• Είναι η αντίληψη που αξιολογεί έναν άνθρωπο όχι από την αξία της προσωπικότητάς του, αλλά από το μέγεθος των τραπεζικών του καταθέσεων ή από την αξία του αυτοκινήτου που οδηγεί.
• Είναι η αντίληψη που μας έφερε το ΚΛΙΚ (το θυμάστε?), η νοοτροπία του life-style, η νοοτροπία που μεταμόρφωσε τον νεο-έλληνα στον άνθρωπο εκείνο που έχει δυο τηλεοράσεις στο σπίτι του, δυο αυτοκίνητα στο πεζοδρόμιό του, και δυο Ευρώ στην τσέπη του......

Και βέβαια, είναι σε Παγκόμιο Επίπεδο η αντίληψη που μας οδήγησε στην υπερκατανώλωση ενέργειας και την κατασπατάληση φυσικών πόρων, δηλ. η νοοτροπία που ευθύνεται για την καταστροφή του περιβάλλοντος... Θα μπορούσα να μιλάω για ώρες για την νοοτροπία αυτή και θα είχα να πω πολλά, αλλα μάλλον θα κουράσω περισσότερο.

Άρα λοιπον, ΔΕΝ πρέπει στο κέντρο του Αξιακού Σύστημα που θα επιλέξουμε ως κοινωνίες να θέσουμε το Χρήμα και το Κέρδος.

Οι ανθρώπινες κοινωνίες ΔΕΝ είναι απλουστευτικά σύνολα όπως η ζούγκλα. Είναι πολυδιάστατα μορφώματα που για να λειτουργήσουν σωστά (δηλαδή προς όφελος όλων των μελών τους) θα πρέπει να διέπονται από ένα σύνολο Αξιών και Ιδεών (το Κοινωνικό Φαντασιακό όπως το είχε ονομάσει ο Κορνήλιος Καστοριάδης) που θα μπορεί να κανονίζει εύρυθμα τις ανθρώπινες σχέσεις σε όλα τα επίπεδα.

Το ποιό ακριβώς θα είναι το σύνολο αυτών των αξιών, αυτό το αποφασίζει ιστορικά η κάθε κοινωνία. Ένα όμως είναι το βέβαιο:

ΔΕΝ μπορεί το Χρήμα να υποκαταστήσει ως μόνη Αξία το σύνολο των Ιδεών και Αξιών που έχει δημιουργήσει η ανθρωπότητα στο διάβα των αιώνων... Το προσπάθησε, αλλά απέτυχε και μάλιστα παταγωδώς....

Οι κοινωνίες χρειάζονται "πολύχρωμες" Ιδέες και Συνοχή για να προοδεύσουν.
Ούτε ηθικολογίες ούτε υποκρισίες.
Μόνο Ιδέες και Παιδεία για να τις παράγει!!